مضاربه آثار و شرایط آن
ارسال شده توسط وکیل پایه یک دادگستری در ۱۴۰۱-۰۲-۱۴
در این نوشتار سعی مینماییم در خصوص عقد مضاربه آثار و شرایط آن توضیحات مختصری را بیان نماییم و نکات مهم آن را گوشزد کنیم.مضاربه قراردادی است که میان عامل و صاحب سرمایه ( مالک ) بسته شده و به این صورت است که عامل با سرمایه صاحب مال به تجارت پرداخته و در برابر آن به نسبت درصدی در سود با وی شریک میشود که البته اگر سودی به دست آید آن را با دارنده مال بر پایه قرارداد تقسیم میکند. شرط اساسی درستی مضاربه قبول خطر از جانب صاحب سرمایه و عدم ضمانت عامل نسبت به سرمایه‌است. در غیر این صورت سرمایه به عنوان قرض است و پس از انعقاد مضاربه، عامل نمیتواند سرمایه را با سودی کمتر به شخص دیگری واگذارد.
بعضی از احکام مهم مضاربه عبارتند از:
- ایجاب و قبول((یعنی یک طرف پیشنهاد دهد سرمایه بیاورد و دیگری قبول کند با آن سرمایه کار کند یا بالعکس))، شرط صحت عقد مضاربه است. اما لازم نیست به صورت لفظ باشند، بلکه به صورت فعلی((یعنی عملی انجام شود برای مثال الف پول را به ب بدهد و ب با آن پول اتومبیلی بخرد و سپس سود آن به نسبت ۵۰ ۵۰ تقسیم گردد)) نیز کافی است.
- دو طرف مضاربه باید بالغ، عاقل و مختار باشند.
- مالک((کسی که پول را میدهد))قدرت مالی و عامل((کسی که با پول تجارت میکند)) نیز قدرت بر انجام تجارت داشته باشد.
- سرمایه مضاربه باید پول رایج باشد و مقدار آن هم باید مشخص باشد.
- سود مضاربه باید معین باشد؛ سهم هر یک از طرفین باید به صورت کسر و درصدی از سود باشد یعنی نمیتوان در مضاربه سود ثابت مشخص کرد و برای صحت این عقد باید برای مثال نوشته شود سود به نسبت ۷۰% ۳۰% یا ۵۰% ۵۰%
- عامل باید با سرمایه، اموری را که در عرف معامله مضاربه‌ای بر عهده عامل است انجام دهد.نکته مهم اینکه اگر نوع مضاربه مشخص نشده باشد عامل به میل و اختیار خود هر نوع تجارتی را میتواند انجام دهد اما اگر تجارت خاصی ((مثلا فقط خرید و فروش اتومبیل)) شرط شده باشد عامل مطلقاً بدون رضایت مالک نمیتواند به جز خرید و فروش اتومبیل کار دیگری انجام دهد.
برخی شرایط مضاربه بانکی
- در امور واردات مجاز به مضاربه با بخش خصوصی نمی‌باشد.
- میتواند سرمایه مورد نیاز را به تدریج یا به طور یکجا در اختیار عامل قرار دهد.
- بانک موظف است قبل از اقدام به عقد قرارداد، عملیات موضوع مضاربه را در حد نیاز بررسی و اطمینان حاصل کند که اصل سرمایه و سود مورد انتظار در طول مضاربه قابل برگشت باشد.
- کار لازم برای انجام عملیات تماماً توسط عامل انجام میشود.
- مضاربه از جمله تسهیلات کوتاه مدت است و نباید از یک دوره خرید و فروش، حداکثر یک‌سال تجاوز نماید .
مواردی که بانک در آن برای مضاربه وام میدهد
- قیمت خرید کالا
- هزینه بیمه و حق ثبت سفارش
- حمل‌و‌نقل
- مخارج انبار داری
- حقوق گمرکی و سود بازرگانی
- هزینه‌های بانکی
- هزینه‌های بسته‌بندی
- مالیات بر ارزش افزوده
- توقف و انتظار نوبت کشتی (دموراژ)
نکات مهم در مضاربه آثار و شرایط آن
نکته
۱. عامل به مجرد اینکه سودی به‌دست آورد، سهم خود را از آن معامله مالک است. لذا میتواند آن را از مالک مطالبه یا در سهم خود تصرف کند؛ مانند اینکه آن را بفروشد یا صلح کند.
۲. اگر مالک ، برای عقد مضاربه،۵۰ میلیون برای تجارت به عامل دهد و بعد از مدتی ۵۰ میلیون دیگر به او بدهد، در اینجا دو مضاربه واقع شده و خسارت وارده بر یک مضاربه، از سود مضاربه دیگر کسر نمیشود.
ﻫ) لازم نیست سود مضاربه نقد باشد. بلکه اگر به صورت جنس باشد، هر یک از طرفین می‌توانند سهم خود را مطالبه کنند یا سهم خود را بفروشند یا با آن هر معامله‌ای که بخواهند، انجام دهند.
مثال: اگر علی به محمود ۵۰۰ میلیون سرمایه دهد تا با آن خرید و فروش کند و محمود نیز طی معاملاتی، خودرو، زمین، کالا، و سپس یک واحد مسکونی بخرد، در صورتیکه هنوز این واحد مسکونی را نفروخته تا سود حاصله نقد شود، علی میتواند به محمود بگوید: “سهم مرا از این خانه نفروش تا خودم درباره آن تصمیم بگیرم.”
و) سود حاصله باید بین صاحب مال و عامل میباشد و کس دیگری با آن دو شریک نمیشود. بنابراین اگر مقداری از سود را برای شخصی قرار دهند، مضاربه باطل است؛ مگر آنکه آن شخص کاری را که مربوط به تجارت است، انجام دهد.
فسخ مضاربه آثار و شرایط آن
عقد مضاربه عقدی جایز است؛ یعنی هر یک از طرفین حق دارد آن را بر هم بزند. حتی اگر مدت مشخصی را برای آن قرار داده باشند. البته اگر شرط کرده باشند که کسی از حق فسخ خود استفاده نکند، نباید از حق فسخ استفاده کنند. اما اگر استفاده کرد، مضاربه فسخ میشود.
بطلان مضاربه
گاهی مضاربه از ابتدا به دلیل نبود شرایط (شرایط عقد مضاربه، طرفین، سرمایه و شرایط ربح) باطل است و گاهی هم به دلایل ذیل باطل میشود:
۱. با مرگ یکی از طرفین مضاربه باطل خواهد بود و ورثه اگر بخواهند می‌توانند مضاربه جدیدی منعقد کنند.
۲. قبل از شروع مضاربه اگر کل سرمایه تلف شودمضاربه باطل است .
۳. عامل نمیتواند خودش با دیگری مضاربه کند یا با دیگری در مضاربه مشارکت کند. مگر مالک اذن دهد
تفاوت سود مضاربه با سود ربا
۱- سود مضاربه در اثر فعالیت و کار با سرمایه حاصل میشود، اما سود ربا در اثر کار و فعالیت نیست.
۲- سود ربا مقدار ثابت و معینی است که در قرض یا معامله تعیین میشود، در حالی که سود مضاربه، غیر معین و احتمالی است و به تلاش شخص بستگی دارد.
۳- در ربا هیچ خطر یا ضرر و زیانی متوجه شخص رباخوار نیست در حالی که تاجر ممکن است به جای سود متحمل ضرر و زیان گردد.
تفاوت قراردادهای سرمایه گذاری و مضاربه
در ادامه در خصوص مضاربه آثار و شرایط آن باید بیان داشت مضاربه جزء عقود معین بوده و احکام آن در مواد ۵۴۶ تا ۵۶۰ قانون مدنی تعریف شده است. اما ضرورتها و واقعیات اقتصادی جامعه امروز ایران را پوشش نمیدهد مخصوصاً اگر سرمایه پذیر فردی معمولی و فاقد تجربه باشد. به طور مثال مضاربه عقدی جایز است. طبق عقد مضاربه چند روز بعد از دریافت سرمایه، سرمایه پذیر اعلام فسخ بیدلیل میکند و در عین حال مثلا ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه سرمایه گذار هم در دستش است یا مثلا مضاربه با فوت سرمایه گذار باطل میشود. در حالی که ممکن است سود خوبی از قرارداد عاید ورثه شود.
بنابراین قراردادهای سرمایه گذاری باید در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی تنظیم شود تا حداکثر آزادی در توافق و در عین حال اجتناب از ربا محقق شود و طرفین توافق خصوصا سرمایه گذار که ریسک کار به سمت وی است، کار و زندگی خود را درگیر قوانین سنتی، قدیمی، بلامصرف و ناکارآمد عقد مضاربه نکند.
معرفی وکیل
حسین یاوری وکیل پایه یک دادگستری کارشناس ارشد حقوق خصوصی
وکیل بانک انصار سابق،شرکت دربند تهران در اصفهان، شرکت آریانوش زاگرس،شرکت کشت و گلزار صنعت
که بیش از ۸۰۰ پرونده را در زمینه های حقوقی , کیفری , خانواده , ملکی را انجام داده
و موفقیت های زیادی نیز در این خصوص کسب کرده است میتواند یکی از گزینه های مناسب برای انجام مشکلات حقوقی شما باشد.
جهت دیدن رزومه وی و نمونه آرایی که توسط وی اخذ گردیده میتوانید همین موارد را اینترنت سرچ نموده تا به شخصه به این موضوع اطمینان پیدا کنید.
آدرس ایشان : اصفهان روبروی دادگستری کل-مجتمع وکلای دادمهر-طبقه ۴ -واحد۴۴
شماره تماس: ۰۹۱۳۳۹۴۰۴۳۰