نکات مهم در اجرای احکام در دادگاه + روش های اعتراض به حکم دادگاه

اجرای احکام در دادگاه

در مراحل قضایی مهم ترین مرحله دادرسی، اجرای احکام در دادگاه می باشد. به این دلیل که هدف نهایی تشکیل دادگاه و در حقیقت هدف قانون اجرای حکم صادر شده به منظور اعاده حق شاکی و مجازات مجرم توسط دادگاه می باشد. به منظور اجرای احکام در دادگاه مراحل مختلفی باید سپری شود. مراحل اجرای احکام عبارتند از :

• صدور حکم توسط دادگاه
• تقاضای صدور اجرائیه از جانب شاکی
• دریافت تقاضای صدور اجرائیه توسط مدیر دفتر و تقدیم آن به همراه گزارش به دادگاه
• صدور رای قطعی یا دستور اجرای موقت حکم توسط دادگاه
• دستور رئیس دادگاه بر صدور اجرائیه
• ابلاغ اجرائیه به شاکی
• تنظیم اجرائیه توسط مدیر دفتر، بر روی برگه های مخصوص(برگ اجرائیه)
• اجرای حکم در اجرا احکام همان دادگاه

بررسی احکام قطعی یا لازم‌ الاجرا

اتمام مهلت تجدید نظر از یک رای یا تایید مجدد رای در مرحله تجدید نظر مبنی بر قطعی بودن حکم است. همچنین است اگر رای صادره از همان ابتدا، امکان تجدید نظر خواهی وجود نداشته و اجرای آن حتمی باشد.

احکام لازم الاجرا عبارتند از:

• احکام صادره توسط مراجع دادگستری در دعاوی
• حکم صادره خارج از دادگستری و طبق مقررات
• احکام صادره از جانب مقامات غیر دادگستری که اجرای آن بر عهده دادگستری است. برای مثال احکامی که توسط هیئت‌ های حل اختلاف کارگر و کارفرما صادر می شود.

ابلاغ اجراییه حکم

مقررات ابلاغ اجراییه مطابق مقررات آیین دادرسی مدنی است. اجراییه به محلی ابلاغ می‌شود که در پرونده دادرسی، برگه‌ها به آن ابلاغ شده‌ است. کار اجرا به دادورز  واگذار می شود که نام او در زیر اجراییه حکم می نویسند. بعد از این مراحل و زمانی که مهلت اجرای اختیاری رای تمام شد، عملیات اجرایی حکم آغاز می شود.

نقش شخصی که حکم به نفع او صادر می شود در این مرحله راهنمایی دادورز است؛ اما حق دخالت در وظایفی که بر عهده دادورز است ندارد. دادورز وظایف خاصی در اجرای حکم در دادگاه بر حسب این که موضوع آن مالی باشد یا غیر مالی بر عهده دارد.

مشخصات برگ اجرائیه

قسمت سمت راست: مشخصات کسی که حکم به نفع او صادر می شود
قسمت سمت چپ: مشخصات شخصی که حکم علیه او صادر می شود
وسط برگ: موضوع و مشخصات حکم
تعداد برگ: به تعداد افراد محکوم در دادگاه
تعداد نسخه: دو نسخه که یک مورد مختص پرونده دعوا و نسخه دیگر ابتدا به شاکی ابلاغ شده، سپس در پرونده اجرائی بایگانی می شود.

اجرای احکام مالی

چنانچه حکم صادره در ارتباط با اموال منقول یا غیر منقول تصرف شده باشد و بازگشت اموال به صاحب آن امکان پذیر باشد، دادورز عین آن مال را می‌گیرد و به صاحبش باز می گرداند. در صورت کسری یا نقص وارده به مال، صاحب مال می تواند با طرح دادخواست، جبران خسارت نماید.

اجرای احکام غیرمالی

در دادگاه برای احکام غیر مالی به آسانی احکام مالی نمی باشد. اجرای احکام غیرمالی بنا به حکم می تواند متفاوت باشد. برای مثال اگر هنگام تخلیه، ملک در تصرف شخصی غیر از محکوم علیه باشد. دادورز باید بدون توجه به شخصیت متصرف آن را تخلیه کند.

یا اینکه اگر در محلی که باید خلع‌ ید شود مالی از اموال محکوم‌علیه یا شخص دیگری باشد و صاحب مال از بردن آن خودداری کند، دادورز صورت تفصیلی اموال مذکور را تهیه و به ترتیبی که در قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال ۱۳۵۶ آمده است عمل می‌کند.

روش اعتراض به حکم دادگاه

مواردی که در آن ها امکان تغییر حکم دادگاه یا ممانعت از اجرای آن وجود دارد:

• اعاده دادرسی
• اشتباه قاضی
• واخواهی
• اعتراض شخص ثالث

در دادگاه فرصتی که به محکوم غایب می دهند تا از خود دفاع کند را واخواهی می گویند. همچنین در صورت بروز وارد شدن آسیب نسبت به شخص ثالث، وی حق اعتراض به رای صادره خواهد داشت. چنانچه حکم صادره همراه با خطا باشد، پرونده مجددا باید دادرسی شود. همچنین در صورت بروز اشتباه از جانب قاضی، امکان اعتراض به رای صادره و رسیدگی مجدد به پرونده وجود دارد.

نکاتی مهم در باب اجرای احکام

• جهت پرداخت خسارات وارده به شاکی، اموال محکوم شناسایی و توقیف می شوند. سپس دادورز توسط کارشناس رسمی دادگستری، اموال را قیمت گذاری و به فروش می رساند. مبلغ حاصله از فروش اموال، به کسی که رای به نفع او صادر شده است پرداخت می شود.
• اگر مبلغ حاصل از فروش، بیش از خسارات وارده به شاکی باشد، مازاد آن به صاحب مال، عودت داده می شود.
• برای شناسایی اموال محکوم، پرونده به اجرای احکام تحویل داده می شود تا از ادارات ثبت اسناد و املاک و … به منظور شناسایی اموال محکوم استعلام صورت پذیرد.
• چنانچه محکوم اموالی برای توقیف نداشته باشد، حکم جلب وی صادر شده و ممنوع الخروج می شود.
• اگر محکوم قبل از ابلاغ اجرائیه، فوت کند. اجرائیه به ولی، وصی، قیم یا ورثه محکوم‌ ابلاغ می شود.
• اگر بعد از ابلاغ اجرائیه به محکوم، وی فوت شود، ابلاغ اجرائیه با ارسال اخطاریه به ورثه متوفی اطلاع داده می شود.