آشنایی با انواع داداسراها و مقامات قضایی دادسرا

انواع دادسرا

دادسرا از جمله نهادهای قضایی کشور می باشد که طبق ماده ۲۲ قانون دادرسی کیفری با هدف رسیدگی به جرایم مختلف و انجام وظایفی همچون کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات و … را برعهده دارد. در این مقاله به معرفی بررسی تفاوت های میان داداسراها می پردازیم.

دادسرای تخصصی

دادسراهای تخصصی از قبیل دادسرای جرایم کارکنان دولت، جرایم امنیتی، جرایم مربوط به امور پزشکی و دارویی، رایانه‌ای، اقتصادی و حقوق شهروندی مطابق با ماده ۲۵ قانون آیین دادرسی کیفری به تشخیص رییس قوه قضاییه، زیر نظر دادسرای شهرستان تشکیل می‌شود. جرایمی که در دادسراهای تخصصی رسیدگی می شود اصولا نیازمند آن است که قاضی تحقیق با مسائل فنی و قوانین خاص آشنا باشد تا بتواند اقدام به تحقیقات کند.

لذا این دادسراها صرفا از این جهت تخصصی نامیده می شوند و الا از حیث صلاحیت با دادسراهای عمومی تفاوتی ندارد. از آنجا که معمولا برخی جرایم (نظیر جرایم رایانه ای مثل فیشینگ و کلاهبرداری رایانه ای) به دادسراهای تخصصی (نظیر دادسرای جرایم رایانه ای) ارجاع می شود بهتر آن است که افراد برای سرعت در تحقیقات، شکایت خود را مستقیما در دادسرای تخصصی مربوطه مطرح کنند.

دادسرای نظامی

دادسرا نظامی تنها صالح به رسیدگی جرایم نظامیان و رفتارهای مجرمانه موضوع قانون جرایم نیروهای مسلح (مصوب ۱۳۸۲) می باشد.

دادسرای عمومی و انقلاب

دادسرا عمومی چنانکه از نام آن پیداست صلاحیت تحقیقات مقدماتی در خصوص جرایم عمومی را داراست. دادسرای انقلاب نیز تحقیقات مقدماتی جرایمی را انجام می دهد که رسیدگی به آن ها در صلاحیت دادگاه انقلاب است. (به طور نمونه رسیدگی به جرایمی نظیر توهین به رهبری و امام خمینی، جرایم امنیتی، جرایم مرتبط با مواد مخدر و … در صلاحیت دادگاه انقلاب است).

این دو دادسرا با توجه به ارتباط تنگاتنگ جرایم عمومی و جرایم انقلاب در معیت یکدیگر تشکیل می گردند و مقامات قضایی آن ها دارای دو ابلاغ قضایی عمومی و انقلاب هستند و صلاحیت تحقیقات در هر دو دسته

دادسرای ویژه روحانیت

دادسرایی است که وظیفه آن رسیدگی به جرایم و تخلفات روحانیون است. در صورتی که شخص روحانی اقدام به جرمی کند، جمع‌آوری دلایل برعهده این دادسرا است.

علاوه بر این، دادسرای ویژه روحانیت موظف است تا به روحانیونی که در معرض خطا و تخلف هستند اخطار دهد تا از وقوع جرم و لکه ‌دار شدن حرمت روحانیت جلوگیری شود. بنابراین یکی دیگر از وظایف این دادسرای تخصصی حفظ شأن و جایگاه روحانیت است.

معرفی مقامات قضایی دادسرا

با توجه به وظایف قانونی متعدد دادسرا، مقامات قضایی مختلفی در این نهاد هستند که هر فرد وظیفه ای را بر عهده دارد. مقاماتی نظیر دادستان، بازپرس، دادیار، قاضی اجرای احکام و … . اما برای اغلب افراد سوالات متعددی درباره وظایف و کارکرد این افراد وجود دارد. از جمله اینکه دادیار کیست؟

دادستان: دادستان، بالاترین مقام، در سلسله مراتب مقامات قضایی در دادسرا بوده و ریاست دادسرا را بر عهده دارد.

معاون دادستان: پس از دادستان، دومین مقام، در سلسله مراتب مقامات قضایی دادسرا، معاون وی بوده که جانشین دادستان، در نبود او می باشد.

قاضی اجرای حکم: مطابق ماده ۴۸۴ قانون آیین دادرسی کیفری یکی از وظایف دادسرا، اجرای احکام کیفری است. واحد اجرای احکام کیفری به تبع دادسرا، زیر نظر دادستان اداره می شود. هر واحد اجرای احکام دارای تعدادی قاضی اجرای حکم است. آرای دادگاه های کیفری پس از قطعیت به مرحله اجراء می رسد که اجرای آن توسط قاضی اجرای احکام صورت می گیرد.

لذا از این مرحله، متهمین با قاضی اجرای احکام سر و کار دارند و دیگر کاری از دادیار، بازپرس و قاضی صادرکننده حکم برای آن ها ساخته نیست. مهمترین وظایف قاضی اجرای احکام مطابق ماده ۴۸۹ می باشد.

بازپرس: سومین مقام قضایی، در سلسله مراتب مقامات قضایی دادسرا، بازپرس است و عهده دار تحقیقات مقدماتی جرم، جمع‌ آوری ادله، بررسی ادله و در نهایت، صدور انواع قرار نهایی دادسرا، در خصوص جرم ارتکابی می باشد.

دادیار: دادیار، از پایین ترین مقام ها، در سلسله مراتب مقامات قضایی دادسرا بوده و تمامی اقدامات او با اجازه و تایید دادستان، قابل انجام می باشد. این مقام از مقامات قضایی دادسرا نیز قادر به صدور کیفر خواست در موارد مشخصی است.